VIDEO. "Toen China arriveerde, was het een golf": een documentaire ontcijfert de vele oorzaken van de de-industrialisatie in Frankrijk

Hoe is Frankrijk een land geworden dat niet meer weet hoe het moet produceren wat het consumeert? Deze vraag leeft al jaren, vooral sinds de COVID-19- pandemie, die het verlies van Franse soevereiniteit op het gebied van de gezondheidszorg aan het licht bracht. In die tijd had Frankrijk een tekort aan chirurgische maskers en vreesde men voor een tekort aan medicijnen. Maar de farmaceutische industrie is niet de enige die hierdoor wordt getroffen, verre van dat. Staal, automobielindustrie, chemie, textiel... Veel industriële sectoren hebben de afgelopen vijftig jaar hun fabrieken geleidelijk zien sluiten, omdat ze naar opkomende landen verhuisden.

Een documentaire getiteld Who Killed French Industry?, geregisseerd door Ella Cerfontaine en uitgezonden op zondag 25 mei om 21:05 uur. in France 5 wordt geprobeerd de verantwoordelijken voor de de-industrialisatie van het gebied te identificeren. Van Arnaud Montebourg, minister van Economie tussen 2012 en 2014, tot werknemers van de Renaultfabriek en Pascal Lamy, voormalig hoofd van de Wereldhandelsorganisatie (WTO), dit onderzoek in de vorm van een inventarisatie geeft het woord aan de actoren en getuigen die de teloorgang van de Franse industriële sector hebben georkestreerd of eronder hebben geleden.

De documentaire vertelt hoe de oliecrisis van 1973 het einde betekende van een voorspoedig tijdperk voor Frankrijk, waarin de industrie de boventoon voerde. Maar hij benadrukt hoe de politieke keuzes van opeenvolgende regeringen, zowel links als rechts, de strategieën van werkgevers, de race om winstgevendheid, de transformatie van de economie richting diensten en de tertiaire sector , de globalisering en de komst van China op de wereldmarkt allemaal oorzaken zijn die de de-industrialisatie van Frankrijk hebben veroorzaakt en de economie en de samenleving ingrijpend hebben veranderd.

De film beschrijft hoe deze neoliberale golf in de jaren 80 over de wereld spoelde . Het begon in het Verenigd Koninkrijk, waar Margaret Thatcher in 1979 werd verkozen, en bereikte vervolgens de Verenigde Staten onder Ronald Reagan en zelfs het Frankrijk van de socialist François Mitterrand. In slechts enkele jaren tijd is de leer van de vrije markt uitgegroeid tot de dominante ideologie, legt econoom en Europees parlementslid Aurore Lalucq uit in de documentaire. Overheden bezuinigen op overheidsuitgaven, privatiseren staatsbedrijven en dereguleren grote delen van de nationale economie, bevestigt Henri Proglio, voormalig directeur van Veolia en EDF, en van 1973 tot 2004 partner bij het Amerikaanse accountants- en adviesbureau Arthur Andersen, die zijn expertise deelt.

Frankrijk is een van de zwaarst getroffen westerse landen. Volgens INSEE daalde het aandeel van de maakindustrie in het bruto binnenlands product in Frankrijk tussen 1995 en 2017 van 17% naar 11%. Dit postindustriële tijdperk heeft zich in de loop der jaren voortgezet. Maar het was vooral de toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in 2001 die deze trend versnelde, zo beschrijft de documentaire. De opening van de immense Chinese binnenlandse markt wekte enthousiasme bij westerlingen die hoopten hun producten op grote schaal te kunnen exporteren. Maar al snel sloeg de teleurstelling toe.

"China werd al snel een enorme producent. Veel sneller dan iedereen ooit had gedacht", erkent Pascal Lamy, voormalig directeur van de WTO. Voor Europeanen was het moeilijk om zich voor te stellen dat de Chinese economische groei zo snel zou zijn, vertellen de hoofdpersonen in de documentaire. China ontwikkelt zich in rap tempo tot de 'fabriek van de wereld' en exporteert naar alle uithoeken van de wereld. De goedkope arbeidskosten en de lage prijzen vergeleken met de westerse concurrentie maken het uiterst concurrerend. De Franse industrie wordt hard getroffen.

Fabrieken sluiten, wat enorme maatschappelijke ontwrichting veroorzaakt. Volgens het INSEE zijn er tussen 1995 en 2017 in Frankrijk 900.000 banen in de industrie verloren, een daling van 27%. Frankrijk is veel zwaarder getroffen dan zijn buurlanden. In de Europese Unie bedraagt ​​de daling 13% en in Duitsland 6%. " Een hele reeks Franse bedrijven of industriële sectoren zal in toenemende mate te maken krijgen met concurrentie van landen met lage arbeidskosten of productiekosten. Daarom zullen we de de-industrialisatie verder versterken", vat Jérôme Fourquet, directeur van de afdeling Opinie en bedrijfsstrategieën van het Franse Institut de la Opinie (Ifop), samen.

Arnold Montebourg, voormalig minister van Economie en Industrieel Herstel tussen 2012 en 2014, onder het presidentschap van François Hollande, herinnert zich de omvang van de schade: " Toen China arriveerde, was het een golf . We verloren textiel, lederwaren, kapitaalgoederen, gereedschapsmachines, we verloren alles (...). Deze verlating is een politieke verlating." Destijds werd voorrang gegeven aan consumptie ten koste van productie, zoals Pascal Lamy bevestigt. "Deze internationale arbeidsverdeling, die voortvloeit uit het openen van de handel, is zeer efficiënt voor de consument, maar zeer pijnlijk voor sommige werknemers", geeft hij toe.

3 minuten

China produceert niet alleen producten die zijn ontworpen door westerse bedrijven, maar begint ook producten te ontwerpen in geavanceerde sectoren, zoals de auto-industrie. Deze producten zijn veel goedkoper dan in Europa en China verovert veel markten, aldus David Cousquer, specialist in economische gegevens over werkgelegenheid en investeringen in Frankrijk en oprichter van Trendeo. "De Chinezen hebben [het Westen] in rap tempo ingehaald en zijn in nieuwe sectoren uitgeblonken ", merkt Geoffroy Roux de Bézeux op, voorzitter van Medef van 2018 tot 2023. "Tegenwoordig wordt vrijwel alle elektronica niet meer in Europa geproduceerd, maar voor 100% in Azië."

Outsourcing, fabriekssluitingen en ontslagen komen steeds vaker voor. Tussen 1980 en 2007 daalde het aantal banen in de Franse industrie van 5,3 miljoen naar 3,4 miljoen, een daling van 36%, aldus het Directoraat-Generaal van de Schatkist . Het aandeel van de industrie in de totale werkgelegenheid daalde van 24% naar 13%.

Volgens Fabien Gache, voormalig werknemer bij Renault, hebben deze opeenvolgende banenverliezen een grote impact op de wereld waarin we werken en die steeds meer de weg kwijtraakt. "Het genereert frustratie, lijden... Mensen zullen je vertellen: 'Maar ik ben mijn baan kwijtgeraakt, want het waren de Roemenen die onze baan hebben afgepakt, het waren de Turken, het waren de Marokkanen.'" (...) En dat is nog steeds een voedingsbodem voor het stemmen op extreemrechts, om mensen af ​​te leiden van de oorzaken die hun problemen veroorzaken," vertrouwt hij toe in de documentaire.

De opeenvolgende internationale crises van de afgelopen jaren hebben de leiders doen beseffen dat Frankrijk opnieuw de verbinding moet maken met zijn industriële onafhankelijkheid. De huidige bewoner van het Élysée, Emmanuel Macron, heeft zijn herindustrialisatieplan tot een van de speerpunten van zijn beleid gemaakt .

De documentaire "Wie heeft de Franse industrie vermoord?" geregisseerd door Ella Cerfontaine wordt uitgezonden op zondag 25 mei om 21:05 uur op France 5 en kan bekeken worden op het france.tv platform.